Więcej
    Strona głównaInstytucjeDworek na DługiejPatroni naszych ulic 1... Gajewski Aleksander Dominik

    Patroni naszych ulic 1… Gajewski Aleksander Dominik

    Kilka dni temu zapowiedzieliśmy prezentację na łamach portalu warka24.pl patronów naszych ulic, którzy są jednocześnie rodowitymi warecczanami. Zaczynamy od Aleksandra Gajewskiego.

    Gajewski Aleksander Dominik (1910-1993) – nauczyciel, w 1atach 1940-1945 organizator konspiracji nieodległościowej, Sybirak, lokalny działacz społeczny. Ur. 9 lutego w Warce, s. Kazimierza, ślusarza miejscowej „Fabryki Okuć Budowlanych Bracia Lubert i Odlewnia Metali. Spółka Akcyjna” i Stanisławy z Górskich. Pochodził z rodziny kultywującej tradycje patriotyczne. Bliscy krewni uczestniczyli w powstaniu styczniowym (dziadkowie) i manifestacjach 1905-1907 r. (rodzice). W 1atach 1939-1945 trzech braci oraz czterech krewnych – Gajewskich – należało do Armii Krajowej (AK).

    Po ukończeniu Publicznej Szkoły Powszechnej w Warce (1926) rodzice zapisali go do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego w Mogielnicy. Po jego ukończeniu (1931) podjął pracę jako nauczyciel w szkole powszechnej w Dobrem, pow. Mińsk Mazowiecki. Po rocznym przeszkoleniu wojskowym w Słonimie, woj. Nowogródek (1933-1934) zatrudniony został w pow. pułtuskim, w szkole w Piskorni, a następnie jako kierownik w Lubielu Starym i Sokołowie (1934-1939). W czasie wakacji 1936 odbył ćwiczenia wojskowe w 13 pułku piechoty w Pułtusku jako ppor. Rezerwy, w 1938 zaś w Ośrodku Wyszkolenia Rezerwy Piechoty w Różanie n. Narwią.

    W sierpniu 1939 ponownie znalazł się w Różanie w 39 pułku rezerwowym piechoty. Po wybuchu wojny polsko-niemieckiej jednostka ta w (końcowej fazie) kampanii wrześniowej weszła w skład zgrupowania gen. Franciszka Kleeberga (1888-1941). W ostatniej bitwie stoczonej 5 października 1939 pod Wolą Burzecką, przy linii kolejowej Łuków – Dęblin Aleksander Gajewski został ranny w klatkę piersiową. Grupa jego dostała się do niewoli. Leczył się w szpitalu polowym w Żelechowie, a następnie w Garwolinie, wreszcie w Legionowie. Dzięki pomocy lekarzy udało mu się zbiec ze szpitala wojskowego w Legionowie. Dalsze leczenie odbył w Warszawie, a potem w Warce.

    W początkach 1940 r. z inicjatywy Wacława Granata (1905-1979), nauczyciela Publicznej Szkoły Powszechnej nr 2 w Grójcu i powiatowego komendanta konspiracyjnego Związku Walki Zbrojnej (ZWZ, przekształconego później w Armię Krajową (w styczniu 1940) przyjęty został do niego jako ppr. „Maciej”, „Cezary”. Jako komendant ośrodka ZWZ/AK w Warce zaprzysiągł ok. 25 młodych ludzi. Wywiad niemiecki wkrótce wpadł na ślad jego działalności; władze policyjne przeprowadziły rewizję domu. Gajewski zdążył zbiec. W związku z tym musiał opuścić Warkę. W październiku 1940 podjął pracę w szkołach pow. grójeckiego, najpierw w Zbroszy Dużej (krótko), następnie w Piasecznie pod Warką (1941/1942) i od września 1942 w Pieczyskach. W IX Ośrodku AK w Chynowie objął stanowisko zastępcy dowódcy plutonu. W 1atach 1942-1945 prowadził szkolenie na kursie Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty prowadzonym przez por. Stanisława Wójcika „Lach” oraz gromadził broń, zbierał informacje o ruchach wojsk niemieckich. W czasie powstania warszawskiego zainicjował wysyłanie jednej drużyny (z IX ośrodka AK) do zgrupowania w lasach chojnowskich. Druga drużyna postawiona została w stan gotowości, trzecia pod dowództwem Gajewskiego zostawała w rezerwie.

    Po wyzwoleniu pow. grójeckiego spod okupacji niemieckiej i po rozwiązaniu obwodu AK Grójec – „Głuszec” (19 stycznia 1945) Gajewski zakopał broń, dokumenty i ujawnił się. 24 lutego 1945 grupa pracowników Urzędu Bezpieczeństwa (UB) przyjechała do Pieczysk i zażądała ujawnienia miejsca ukrycia dwóch skrzyń broni i dokumentów. Następnie przewieziono go do więzienia UB mieszczącego się w Grójcu, w budynku należącym przed 1 września 1939 do Zgromadzenia Córek Maryi Niepokalanej, zwanym powszechnie budynkiem Caritasu. Tu zażądano od niego wydania członków AK z IX Ośrodka (Chynów). Informacje te bezskutecznie usiłowano wydobyć przy pomocy bicia. Po miesiącu przewieziony został do obozu przejściowego w Rembertowie, mieszczącego się na terenie byłej fabryki „Pocisk”, w którym przetrzymywano jeńców niemieckich i żołnierzy AK z lubelskiego. Stąd wysłano go do sowieckiego łagru w okolicach Swierdłowska. Podczas transportu i pobytu w łagrze doznał wielu cierpień spowodowanych głodem, chłodem, nadmierną, wyczerpującą pracą w tajdze syberyjskiej (więźniowie zatrudnieni byli przy pozyskiwaniu drewna).

    W listopadzie 1947 powrócił do Warki i po półrocznym urlopie zdrowotnym podjął pracę w miejscowej Szkole Podstawowej nr 1. W toku pracy ukończył studia na kierunku Wychowanie Fizyczne i Przysposobienie Obronne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. Po połączeniu szkoły podstawowej z LO pełnił funkcję zastępcy dyrektora (1954-1965). Po rozdzieleniu szkół do przejścia na emeryturę (1976) uczył przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego w LO w Warce.

    Był wzorowym pedagogiem i nauczycielem. W pracy dał się poznać jako dobry organizator, dydaktyk i wychowawca. Starał się poznać warunki życia dzieci ze środowisk robotniczo-chłopskich, czynił starania, by szkoły, w których pracował, podnosiły swój status organizacyjny i dydaktyczny.

    Drugą pasją jego życia, obok pracy nauczycielskiej, była działalność społeczna. Z domu rodzinnego wyniósł zdyscyplinowanie, pracowitość i pilność. Z zamiłowania był krajoznawcą i regionalistą. Całym sercem ukochał swoje miasto. Dla niego każdy dom, człowiek, nawet kamień miały swoją przeszłość. Był współorganizatorem i kustoszem muzeum regionalnego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK) w Warce i przewodnikiem. W 1atach 1962-1976 pełnił funkcję prezesa Zarządu Oddziału PTTK. Był też wieloletnim członkiem władz Okręgu Mazowieckiego PTTK w Warszawie i Zarządu Wojewódzkiego w Radomiu, działaczem Ligi Obrony Kraju, Koła Oficerów Rezerwy. Przez kilka kadencji piastował mandat radnego Miejskiej Rady Narodowej. Od początku swojej działalności nauczycielskiej związany był ze związkiem Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), pełnił różne funkcje w ognisku i Oddziale Powiatowym ZNP. Po przejściu na emeryturę aktywnie pracował w Okręgowej Sekcji Emerytów, był także członkiem Komisji Historycznej ZNP w Radomiu. Przez kilka lat pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Miłośników Miasta Warki. Był też organizatorem lub współorganizatorem kilka przyczynków i materiałów do dziejów Warki, np.: Miejska Orkiestra Dęta (1910-1978) w życiu kulturalnym Warki („Wojewódzki Informator Kulturalny” (Radom) 1978, nr 7/8); Wydarzenia 1905-1907 na terenie byłego powiatu grójeckiego, („Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” – „Biuletyn RTN” – 1980, z. 1); Związki Piotra Wysockiego z Ziemią Warecką („Biuletyn RTN, 1980, z. 4); W hołdzie bohaterom powstania styczniowego 1863 w: Powstanie styczniowe na Zachodnim Mazowszu. Praca zbiorowa pod red. Anny Słoniowej (Warszawa 1987).

    Władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie akceptowały jego konspiracyjnej przeszłości, nie powierzano mu stanowiska dyrektora szkoły, ale funkcję zastępcy pełnił. Nie sposób było nie docenić jego działalności społecznej. Wyróżniono go wieloma medalami i orderami. Przyznano mu: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, dwukrotnie Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego, Złotą Odznakę ZNP, Złotą Odznakę PTTK, ponadto Miejska Rada Narodowa nadała mu godność Honorowego Obywatela Miasta Warki, a Zarząd Oddziału PTTK Honorowego Członka Towarzystwa i Prezesa.

    W lutym 1951 ożenił się z Cecylią Lewandowską, z którą miał syna Marka (ur. 1951).

    Zmarł 15 kwietnia 1993, pochowany został na miejscowym cmentarzu parafialnym.

    Źródła: Centralne Archiwum Wojskowe: „Teczka osobowa”, sygn.. 1570/75 879; „Materiały Komisji Historycznej Żołnierzy AK Ziemi Wareckiej – Twórcy armii podziemnej – Aleksander Gajewski” – maszynopis w posiadaniu brata, Ryszarda Gajewskiego; „Materiały Zarządu Oddziału PTTK w Warce”.

    Leon Nawrocki

    Byłem jednym z setek uczniów – wychowanków Pana Aleksandra Gajewskiego. Najpierw w Szkole Podstawowej nr 2 w Warce (kierowanej przez Pana Władysława Janusa), wychowawcy klasy. Potem w Liceum Ogólnokształcącym im. Piotra Wysockiego w Warce. Następnie wspólnie działaliśmy na niwie społecznej, m.in. zdawaliśmy w Zarządzie Oddziału PTTK razem egzamin na „Przewodnika Turystycznego po Warce”, wchodziliśmy w skład Zarządów: WKS „Pilica”, Oddziału PTTK, Towarzystwa Miłośników Miasta Warki. Byliśmy blisko spokrewnieni.

    Pan Aleksander Gajewski – Honorowy Obywatel Miasta Warki, był dla mnie, dla nas wszystkich Wzorem Patrioty, Nauczyciela, Warecczanina.

    Tadeusz Kulawik

    Dworek na Długiej
    Dworek na Długiejhttp://dworek.warka.pl/
    Gminna Instytucja Kultury w Warce. Adres: ul. Długa 3, 05-660 Warka. Tel. +48 667 22 70. Stałe godziny pracy : Pn-Pt 8.oo-16.oo Dodatkowo w godzinach popołudniowych i w sobotę odbywają się zajęcia tematyczne z instruktorami.

    NAJPOPULARNIEJSZE